تغییر و تداوم در روابط روسیه و امریکا در دور چهارم پوتین، 2024-2018

هدف این مقاله بررسی دلایل غلبه وجه تنشی در روابط مسکو و واشنگتن در دوره چهارم پوتین، 2024-2018 است. روابط این دو پس از فروپاشی شوروی با نوسان‌های مختلف همراه بوده و مقاطع تعاملی از جمله در دوره تسلط گفتمان یوروآتلانیستی در آغاز دهه 90 تا تنشی را در دوره تسلط گفتمان واقع‌گرا به رهبری پوتین تجربه کرده است. این نوسان‌ها نه‌تنها وضعیت این دو، بلکه متعاملان با آنها را نیز به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم زیر تأثیر قرار داده است.  

روسیه و نظم در حال تغییر بین‌الملل؛ رویکرد و عملکرد

هدف این مقاله بررسی رویکرد و عملکرد روسیه در قبال نظم در حال تغییرِ بین‌الملل است. به دلایل مختلف به‌ویژه تضعیف امریکا/غرب به‌عنوان نیروی مسلط و ظهور کارگزاران بزرگ جدید از جمله چین، نظم بین الملل در وضعیت گذار به نظم جدید قرار گرفته و به‌تبع‌آن مکانیسم‌های نظم‌دهنده، ارتباطات، روندها و مسائل در حال تغییر هستند. روسیه به دلایلی از جمله گفتمان تجدیدنظرطلب، فشار سیستمی امریکا/غرب، آرمان قدرت‌بزرگ و منابع متنوع، داعیه ارتقاء در هرم قدرت بین‌الملل را دارد.  

ماهیت تجدیدنظرطلبی روسیه و چین؛ سیاست و منافع ایران

چکیده

هدف در این نوشتار بررسی ماهیت تجدیدنظرطلبی روسیه و چین و تأمل در مورد منافع و رویکرد بایستۀ ایران در این زمینه است. در دیالکتیک تشدیدشدۀ موضوعی و کارگزارانه در شرایط گذار به نظم جدید، تجدیدنظرطلبی این دو کشور بیش از گذشته برجسته شده است و پیامدهای ملموسی بر سیاست بین‌الملل و منافع ایران دارد. در این نوشتار با رویکردی نظام‌مند و در چارچوب مفهومی تجدیدنظرطلبی میانگیر ماهیت تغییرخواهی روسیه و چین را تحلیل می‌کنیم. این دو کشور تا یک دهه پیش به‌دلیل دسترسی اندک به منابع «خارج ‌نظام» در ردیف تجدیدنظرطلبان همگرا بودند که مترتب بر تغییرطلبی در چارچوب نظم ‌موجود، بدون چالشگری جدی است.  

چالش نظم هژمونیک، ثبات و موازنه در خاورمیانه؛ فرصت‌ها برای ایران و روسیه

چکیده

هدف این مقاله بررسی چالش نظم هژمونیک در خاورمیانه و تأثیر همکاری ایران و روسیه در بازتعریف نظم و ثبات راهبردی از طریق موازنه با تمرکز بر بحران سوریه است. طی سال‌های اخیر نظم امریکامحور در منطقه بیش از پیش با چالش مواجه شده و به تبع آن ثبات راهبردی و موازنه مرتبط با آن نیز به‌ویژه پس از بهار عربی و بحران سوریه با تغییر مواجه شده‌اند. ایران و روسیه چه به صورت منفردانه یا ائتلاف تاکتیکی در به چالش کشیدن نظم هژمونیک و بر وضعیت ثبات و موازنه در منطقه تأثیرگذار بوده‌اند. این مقاله با نگاه رئالیستی به مفاهیم، نظم، ثبات و موازنه و با رویکرد سیستمی و توجه به ارتباط متقابل این مفاهیم در سطوح و مناطق مختلف، همکاری دو کشور در این زمینه را بررسی می‌کند.  

مفاهیم مهار و بازدارندگی در روابط روسیه و امریکا؛ تأثیر و پیامدها برای ایران

چکیده
هدف این مقاله بررسی ابعاد سیاست‌های مهار و بازدارندگی در روابط روسیه و امریکا و تحلیل تأثیرات آنها بر منافع و امنیت ایران است. امریکا با تلقی روسیه به‌عنوان قدرت تجدیدنظرطلبی که موقعیت برتر آن در عرصه بین‌الملل را به چالش می‌کشد، مهار این کشور را با همان ماهیت دوره شوروی با هدف تحدید نفوذ، قبض ژئوپولتیکی، کاهش وزن استراتژیک و تغییر رفتار آن به راستای منافع خود در دستور دارد.  

ایران، روسیه و همگرایی اوراسیایی؛ منافع منطقه‌گرایی فعال

چکیده
هدف این نوشتار بررسی ابعاد و منافع مشارکت ایران در همگرایی اوراسیایی در تعامل با روسیه است. با وجود تأکیدهای نظری تاکنون به این مهم توجه عملی نشده است که نبود نگاه عینی به روندها و منافع، شناخت ناکافی ظرفیت‌ها، نبود راهبرد کلان اوراسیایی، نگاه دنباله‌‌رو به «روندساز»ها و روندهای برساخته در این حوزه از دلیل‌های اصلی این موفق‌نبودن هستند.  

موازنه و ثبات دوسطحی در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه؛ پیامدها بر امنیت و منافع ایران

موازنه و ثبات دوسطحی در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه؛ پیامدها بر امنیت و منافع ایران

چکیده
هدف این مقاله بررسی مفاهیم موازنه و ثبات در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه و تهدیدها و منافع متبادر از این ناحیه برای ایران است. مداخله‌گری روسیه در تغییر مولفه‌های نظم خاورمیانه از جمله ساخت قدرت، کارگزار و روندها مشهود است.  

ایران و روسیه در ژئوپولیتیک جدید خاورمیانه؛ مهار بی‌ثباتی و روندسازی

ایران و روسیه در ژئوپولیتیک جدید خاورمیانه؛ مهار بی‌ثباتی و روندسازی

چکیده

هدف این مقاله بررسی تغییر ترتیبات ژئوپولیتیکی خاورمیانه و فرصت‌های ایران و روسیه برای متعادل‌تر کردن موازنه در این منطقه است.   

لابی یهود در روابط روسیه و اسرائیل

تعدّد دیدارهای مقامات ارشد روسیه و اسرائیل از جمله تواتر ملاقات‌های نتانیاهو و پوتین یکی از مصادیق خاص‌بودگی روابط این دو کشور است که شاید برای هیچ شریک دیگر مسکو این تعدد مصداق نداشته باشد. نتانیاهو برای چندمین بار طی ماه‌های اخیر و پس از حادثه دخالت اسرائیل در ساقط شدن هواپیمای ایل-20 روسیه به دیدار پوتین خواهد رفت.  

روسیه و سیاست مهار و موازنه ایران در سوریه

همکاری ایران و روسیه در سوریه در واکنش به تهدید فوری ژئوپولیتیکی/امنیتی در این کشور شکل گرفته و چندان غیرمنتظره نیست که با تقلیل سطح تهدیدات سطح این روابط نیز کاهش یابد. این همکاری از اساس و از ابتدا عملگرا و گزینشی بوده و طرفین به خوبی از اختلافات خود و محدودیت‌های این روابط آگاهی داشته و دارند.  

حمله ائتلاف غربی به سوریه، روسیه و ادامه کشمکش ژئوپولیتیکی

بی‌شک تنها موضوعی که در حمله 14 آوریل ائتلاف غربی به سوریه مهم نبود، حمله شیمیایی ادعایی در دوما و مهم‌ترین عامل این اقدام ژئوپولیتیک است. دولت دمشق با بازیافت حاکمیت خود بر غوطه شرقی تقریباً به تقابلات سازمانی و مستقیم معارضین/تروریست‌ها با خود خاتمه داده و این تحول پس از فروپاشی سازمانِ داعش نقشه سوریه را تا حد زیادی به نفع دمشق و حامیان آن تغییر می‌دهد.  

الگوی موازنه و بازدارندگی فعال در روابط ایران و روسیه؛ ماهیت و امکان تعمیم

الگوی موازنه و بازدارندگی فعال در روابط ایران و روسیه؛ ماهیت و امکان تعمیم

یکی از نقص‌های عمده روابط ایران و روسیه در دوره پساشوروی فقدان راهبرد، بی‌ثباتی و تأثیرپذیری آن از متغیرهای ثالث به‌ویژه غرب است.  

سیاست روسیه نسبت به مسئله کردی و استقلال کردستان

با فروپاشی سازمان داعش و از بین رفتن دشمن مشترکی که طی چند ساله اخیر نیروهای متعارض و بعضاً متخاصم بسیاری را در قالب‌های مختلف در کنار یکدیگر قرار داده بود، مرحله‌ای جدید از کشمکش در عراق و سوریه بر سر تقسیم سهم‌ها در فضای پساداعش در حال تشدید است. طیف‌های مختلف در سطح فراملی روسیه و امریکا،  

روسیه، تحریم و مقوله دشمن «مفید»

لایحه تحریمی علیه ایران، روسیه و کره‌شمالی زیر عنوان «مقابله با سیاست تهاجمی» این سه کشور در حالی با اکثریت قریب‌به‌اتفاق آراء در مجلسین امریکا به تصویب رسیده و به امضاء ترامپ هم خواهد رسید، که این سه کشور به لحاظ ماهیت، رفتار و نوع روابط با واشنگتن سنخیت زیادی به هم ندارند.
 

طراحی روسیه برای دوره پساداعش در سوریه

هرچند تفکر داعشی در خاورمیانه همچنان باقی خواهد ماند، اما با از بین رفتن ساختار و سازمان این گروهک تروریستی در عراق و سوریه، طرف‌های مختلف درگیر و ذی‌نفع خود را برای فضای پساداعش و چانه‌زنی برای گرفتن سهم بیشتر آماده می‌کنند. برخی از جمله روسیه نیز تلاش‌ها به این منظور را از ماه‌ها پیش آغاز کرده‌اند.  

ایران، خاورمیانه و اوراسیا؛ ضرورت متوازن‌سازی سیاست خارجی

هرچند قدرت‌های فرامنطقه‌ای سهم خود را از سفره تنش‌های فزاینده و چندلایه در خاورمیانه برده و می‌برند، اما این تنش‌ها برای کشورهای منطقه جز هدررفت منابع انسانی و مادی بهره‌ای نداشته و نخواهد داشت. توقف، تأخیر و نامتقارن شدن سیاست‌های توسعه‌ای این کشورها یکی از آسیب‌های میان و بلندمدتِ دور ناتمام تنش‌ها است.  

گزینه مطلوب روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران؟

گردش نخبگان سیاسی به‌ویژه در مقاطع انتخابات یکی از متغیرهای مهم در تغییر فضا و روندهای سیاسی کشورها است. انتخاب ترامپ در امریکا و گفتمان متفاوت او از اوباما نمودی از این تغییر است. دامنه چنین تغییراتی نسبت به نهادینگی روندها در کشورهای مختلف متفاوت است. به عنوان مثال، محدودیت‌های نهادی در امریکا به ترامپ اجازه اجرایی کردن تمام وعده‌ها و اهداف وی را نمی‌دهد.  

نظامی‌گری امریکا، فشار بر سیاست خارجی روسیه و تبعات داخلی آن

هرچند تا پیش از این بسیاری بر مبهم بودن سیاست خارجی ترامپ تأکید می‌کردند، اما نشان دادن پنجه‌های نظامی در سوریه، افغانستان و کره‌شمالی که می‌تواند در آینده در مورد سایر کشورها نیز تکرار شود، نشانگانی از بازگشت به سیاست سنتی نومحافظه‌کاران در توسعه‌طلبی نظامی و محقق کردن اهداف سیاست خارجی با حربه زور را متبادر می‌کند. این رویکرد، برای شماری از کشورها از جمله روسیه چالش‌هایی را باعث خواهد شد.  

اقدام موشکی امریکا در سوریه، تشدید تنش با روسیه در دو سطح و ضرورت احتیاط ایران

اقدام موشکی امریکا در سوریه، تشدید تنش با روسیه در دو سطح و ضرورت احتیاط ایران

اقدام موشکی امریکا در سوریه از ابعاد مختلف قابل بررسی است. اما بی‌شک یکی از جوانب مهم آن تأثیری است که بر وضعیت و موضع روسیه در سوریه، خاورمیانه و در قبال واشنگتن خواهد داشت.  

برآورد سیاست خاورمیانه‌ای روسیه؛ موفقیت نسبی در محیط پرآشوب

مقدمه

از دیدگاه روسی نظام بین‌الملل در حال گذار به نظم جدید است و این گذار همانند همه سیکل‌هایِ تاریخیِ تغییر در نظام بین‌الملل با تکان‌ها، تنش‌ها، قربانیان، بازندگان و برندگانی همراه خواهد بود. بحران و رکود اقتصاد بین‌الملل و کاهش آستانه تبدیل تنش‌های محلی به تقابل‌های مستقیم و غیرمستقیم منطقه‌ای و حتی بین‌المللی از جمله نشانه‌های میدانی گذار هستند.