علیرضا نوری

استادیار دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

علیرضا نوری

استادیار دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

چالش نظم هژمونیک، ثبات و موازنه در خاورمیانه؛ فرصت‌ها برای ایران و روسیه

چکیده

هدف این مقاله بررسی چالش نظم هژمونیک در خاورمیانه و تأثیر همکاری ایران و روسیه در بازتعریف نظم و ثبات راهبردی از طریق موازنه با تمرکز بر بحران سوریه است. طی سال‌های اخیر نظم امریکامحور در منطقه بیش از پیش با چالش مواجه شده و به تبع آن ثبات راهبردی و موازنه مرتبط با آن نیز به‌ویژه پس از بهار عربی و بحران سوریه با تغییر مواجه شده‌اند. ایران و روسیه چه به صورت منفردانه یا ائتلاف تاکتیکی در به چالش کشیدن نظم هژمونیک و بر وضعیت ثبات و موازنه در منطقه تأثیرگذار بوده‌اند. این مقاله با نگاه رئالیستی به مفاهیم، نظم، ثبات و موازنه و با رویکرد سیستمی و توجه به ارتباط متقابل این مفاهیم در سطوح و مناطق مختلف، همکاری دو کشور در این زمینه را بررسی می‌کند.   ادامه مطلب ...

موازنه و ثبات دوسطحی در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه؛ پیامدها بر امنیت و منافع ایران

موازنه و ثبات دوسطحی در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه؛ پیامدها بر امنیت و منافع ایران

چکیده

هدف این مقاله بررسی مفاهیم موازنه و ثبات در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه و تهدیدها و منافع متبادر از این ناحیه برای ایران است. مداخله‌گری روسیه در تغییر مولفه‌های نظم خاورمیانه از جمله ساخت قدرت، کارگزار و روندها مشهود است.  
ادامه مطلب ...

ایران و روسیه در ژئوپولیتیک جدید خاورمیانه؛ مهار بی‌ثباتی و روندسازی

ایران و روسیه در ژئوپولیتیک جدید خاورمیانه؛ مهار بی‌ثباتی و روندسازی

چکیده

هدف این مقاله بررسی تغییر ترتیبات ژئوپولیتیکی خاورمیانه و فرصت‌های ایران و روسیه برای متعادل‌تر کردن موازنه در این منطقه است.   
ادامه مطلب ...

لابی یهود در روابط روسیه و اسرائیل

تعدّد دیدارهای مقامات ارشد روسیه و اسرائیل از جمله تواتر ملاقات‌های نتانیاهو و پوتین یکی از مصادیق خاص‌بودگی روابط این دو کشور است که شاید برای هیچ شریک دیگر مسکو این تعدد مصداق نداشته باشد. نتانیاهو برای چندمین بار طی ماه‌های اخیر و پس از حادثه دخالت اسرائیل در ساقط شدن هواپیمای ایل-20 روسیه به دیدار پوتین خواهد رفت.  
ادامه مطلب ...

گزینه مطلوب روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران؟

گردش نخبگان سیاسی به‌ویژه در مقاطع انتخابات یکی از متغیرهای مهم در تغییر فضا و روندهای سیاسی کشورها است. انتخاب ترامپ در امریکا و گفتمان متفاوت او از اوباما نمودی از این تغییر است. دامنه چنین تغییراتی نسبت به نهادینگی روندها در کشورهای مختلف متفاوت است. به عنوان مثال، محدودیت‌های نهادی در امریکا به ترامپ اجازه اجرایی کردن تمام وعده‌ها و اهداف وی را نمی‌دهد.  
ادامه مطلب ...

برآورد سیاست خاورمیانه‌ای روسیه؛ موفقیت نسبی در محیط پرآشوب

مقدمه

از دیدگاه روسی نظام بین‌الملل در حال گذار به نظم جدید است و این گذار همانند همه سیکل‌هایِ تاریخیِ تغییر در نظام بین‌الملل با تکان‌ها، تنش‌ها، قربانیان، بازندگان و برندگانی همراه خواهد بود. بحران و رکود اقتصاد بین‌الملل و کاهش آستانه تبدیل تنش‌های محلی به تقابل‌های مستقیم و غیرمستقیم منطقه‌ای و حتی بین‌المللی از جمله نشانه‌های میدانی گذار هستند.  
ادامه مطلب ...

ائتلاف تاکتیکی ایران و روسیه در خاورمیانه جدید؛ ابعاد و بایسته‌ها

چکیده

هدف این مقاله بررسی الگوی روابط ایران و روسیه در خاورمیانه جدید در دوره آقای روحانی و پوتین است. به این منظور، ضمن بررسی چرایی فقدان الگوی مشخص در این روابط در بسیاری از مقاطع دوره پساشوروی، به تحلیل الگوی کم‌ثباتِ «تعامل تاکتیکی رژیمی تهدیدمحور» که در مقطع مورد مطالعه این مقاله بر روابط دو کشور حاکم است پرداخته می‌شود.  
ادامه مطلب ...

تغییرات تاکتیکی در سیاست خارجی روسیه و احتیاط ایران

آمادگی ترکیه برای احیاء روابط با مسکو، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، برخی زمزمه‌ها در قاره سبز مبنی بر ضرورت بازبینی در روابط با کرملین، افزایش تمایلات در خاورمیانه به توسعه روابط با روسیه و تغییرات پیش‌رو در کاخ سفید فرصت‌های جدیدی هستند که انتخاب‌ها و فضای مانور هرچه گسترده‌تری را در عرصه خارجی برای مسکو فراهم می‌کنند. عملگرایی نیز امکان نظری و عملی برای بهره‌برداری حداکثری از این فرصت‌ها را به کرملین می‌دهد.
   
ادامه مطلب ...

ایران و اصل موازنه و مهار در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه

هرچند روسیه با سلف شورویایی خود بسیار متفاوت است و داشته‌های آن امکان رقابت/تقابل همه‌جانبه با غرب را نمی‌دهد، اما مقوله حفظ «توازن» هم از منظر امنیتی و هم به لحاظ هویتی همچنان برای آن مهم است. اهتمام به این اصل را می‌توان در مواجهه سخت مسکو با گسترش ناتو به شرق، سپر ضدموشکی، دست‌اندازی به حوزه «سی‌آی‌اس» و توسعه‌طلبی‌های غرب در خاورمیانه دید.  
ادامه مطلب ...

ایران مبتکر بازی یا بازیگری در «بازی بزرگ» روسیه؟

روسیه پیوستار اقدامات توسعه‌طلبانه غرب در قالب‌ها و جغرافیاهای مختلف از گسترش ناتو به شرق تا سپر ضدموشکی و از «سی‌آی‌اس» تا خاورمیانه را بازی صفری می‌داند که موفقیت غرب تقویت «برتری راهبردی» آن و هم‌زمان بیرون‌گذاری مسکو از ترتیبات منطقه‌ای و بین‌الملل را در پی خواهد داشت. بر همین اساس، «مقاومت مستقیم» را راه‌کار موثرتری برای ممانعت از آسیب‌های این سیاست تهاجمی تشخیص داده که جلوه آن در الحاق کریمه و اقدام نظامی این کشور در سوریه قابل مشاهده است. 
ادامه مطلب ...

نمایش قدرت نظامی روسیه در سوریه؛ اهداف و هزینه‌ها

مقدمه

حملات مستقیم نظامی روسیه در سوریه بار دیگر پیچیدگی‌های رفتاری سیاست خارجی کرملین را اثبات کرد و این در حالی بود که بسیاری حتی در خود روسیه نیز احتمال چنین اقدامی را اندک ارزیابی می‌کردند. اعتراف سیاست‌مداران غربی به اینکه از تحرکات و حملات نظامی روسیه در سوریه درک درستی ندارند،  
ادامه مطلب ...

تقویت تعاملات نظامی روسیه با سوریه؛ ضرورت‌ها و ملاحظات

هرچند کمک‌ نظامی روسیه به سوریه موضوع جدیدی نیست، اما تشدید این کمک‌ها در شرایط فعلی با واکنش‌ها و حساسیت‌های زیادی مواجه شده و از آن حتی به اقدامی یاد می‌شود که می‌تواند مسکو را از «بخشی از راه حل» به «بخشی از مشکلِ» سوریه تبدیل ‌کند. در مقابل، کرملین انتقال تجهیزات نظامی جدید و نیروهای آموزش‌دهنده به سوریه را تأیید کرده، اما «بسیار بعید» است که در پی اقدامات نظامی میدانی در این کشور باشد.  
ادامه مطلب ...

مانور تاکتیکی در روابط روسیه و عربستان

فقدان «راهبرد» یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های سیاست خاورمیانه‌ای روسیه است که نمود آن در واکنش‌های ناپیوسته و عمدتاً انفعالی مسکو به تحولات منطقه از جنگ عراق، تا تحولات لیبی، بهار عربی، موضوع هسته‌ای ایران و ... قابل مشاهده است. در عین حال، مسکو با رویکردی چندبرداری و عمل‌گرایانه تلاش کرده  
ادامه مطلب ...

محرکه‌ها و موانع همکاری نظامی ایران و روسیه

مقدمه
سفر وزیر دفاع روسیه به ایران پس از 15 سال و تأکید وی و همتای ایرانی او بر عزم دو کشور برای همکاری امنیتی و نظامی بلندمدت در سطوح دوجانبه و منطقه‌ای که ظاهراً قرار است پس از تدقیق جزئیات، مفاد نهایی آن در سفر احتمالی آقای پوتین به ایران به تأیید برسد،[1] می‌تواند آغازی بر همکاری‌های گسترده‌تر نظامی باشد.
 
ادامه مطلب ...

روسیه، بهار عربی و «چالش سیستمی» در خاورمیانه

««این مقاله بهار ١٣٩١ تحویل مجله شده و بعد از یک سال تأخیر اخیراً در قالب شماره ٧٨، تابستان ١٣٩١ به چاپ رسیده است. لذا، تحولات تا بهار ١٣٩١ پوشش داده شده و منابع نیز به قبل از این تاریخ باز می گردد»»


چکیده 

«بهار عربی» نه تنها سبب تحولات اجتماعی- سیاسی قابل ملاحظه در کشورهای انقلاب‌زده بوده، بلکه معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز با تغییرات ملموس مواجه کرده است.  
ادامه مطلب ...

روسیه و پرونده هسته‌ای ایران در دوره آقای روحانی؛ چیستی و ضرورت‌ها

روسیه و پرونده هسته‌ای ایران در دوره آقای روحانی؛ چیستی و ضرورت‌ها

مقدمه

انتخاب آقای روحانی به عنوان رئیس‌جمهور جدید ایران و تأکید ایشان بر «اعتدال» در سیاست خارجی و تعامل «سازنده» با جهان حکایت از احتمال «زیاد» تغییر در «روش‌ها» و رویکرد موجود در سیاست خارجی ایران دارد.  

ادامه مطلب ...

چالش سوریه در سیاست خارجی روسیه؛ چرخش آرام از «آرمان» به «واقعیت‌

چالش سوریه در سیاست خارجی روسیه؛ چرخش آرام از «آرمان» به «واقعیت‌»

مقدمه
 
تحولات سوریه وارد مرحله حساسی شده و شکل‌بست ائتلاف مخالفین و موفقیت‌های نظامی آنها که البته با حمایت همه‌جانبه غرب و اعراب در حال انجام است، بیش از هر چیز سناریوی لیبی را به ذهن متبادر می‌کند. 
ادامه مطلب ...

روسیه، اندیشه «قدرت بزرگ» و قمار بزرگ سوریه

قمار بزرگ در سوریه
همچنان که روندها نشان می‌دهد، بحران سوریه از یک موضوع داخلی و حتی منطقه‌ای فراتر رفته و ابعاد بین‌المللی به خود گرفته، به نحوی که برخی تحلیل‌گران برای توصیف اوضاع این کشور از اصطلاح «جنگ‌ نیابتی» استفاده می‌کنند.  
ادامه مطلب ...

روسیه، اسرائیل و نقشه در حال تغییر خاورمیانه

مردم و نخبگان روس ‌که همچنان با پیش‌ذهنیت قوی روسیه به‌مثابه یک «قدرتِ بزرگ» زندگی می‌کنند، بهار دستکاری‌شدة عربی در خاورمیانه از سوی غرب برای تغییر نقشة سیاسی این منطقه با هدف ایجاد خاورمیانه بزرگ‌تر با نفوذ هر چه بیشتر واشنگتن و بروکسل به ضرر مسکو را در کنار سیاست تهاجمی غرب در موضوع سپر ضدموشکی اروپایی برای تغییر نقشه امنیتی اروپا و بیرون‌اندازی بلندمدت روسیه از این قاره سبز، دو تحول عمده می‌دانند که نه‌تنها انقباض ژئوپلیتیکی روسیه را به دنبال خواهد داشت،   ادامه مطلب ...